Niezwykłe eksponaty trafiły do Muzeum Pamięci Sybiru. To mała zapisana deseczka do krojenia oraz dzienny plan pracy skazanych. Przedmioty należały do Karola Frelka, a przekazała je wnuczka – Jolanta Woźniakowska. Stanowią zapis historii Frelka, który w 1945 roku został aresztowany i zesłany w głąb Związku Sowieckiego.
Związane są z historią osoby, która trafiła do łagrów, takich historii, takich obiektów w naszych zbiorach jest niewiele zazwyczaj też do naszych zbiorów trafiają obiekty papierowe, a taka deseczka jest prawdziwym unikatem.
– powiedziała w TVP3 Katarzyna Śliwowska, kierownik działu zbiorów Muzeum Pamięci Sybiru w Białymstoku:
Karol Frelek urodził się w w Parysowie, gm. Garwolin. W 1945 r. został aresztowany i zesłany w głąb ZSRS do obozu nr 231 na Uralu. Trafił tam do jednego z mniejszych podobozów – Czornaja Reczka, gdzie dowodził II brygadą pracującą w lesie przy wycince drzew.
Do Muzeum Pamięci Sybiru trafiły dwa obiekty, związane z tym podobozem. Pierwszy z nich to dzienny plan pracy II brygady roboczej Karola Frelka, wystawiony 14.07.1947 r. przez Nadzór Technologiczny w Czarnej Reczce. Drugi obiekt przypomina cienką deseczkę do krojenia. Po jednej stronie obok napisu na rączce: „Czarna Rzeczka II ga Brygada Ural północ” i ciągów liczb służących do przeliczania norm pracy, wymieniono nazwiska członków II brygady roboczej w Czarnej Rzeczce.
Podzielono ich na 8 grup roboczych dowodzonych przez: Rudnickiego, Skwierczyńskiego, Bociana, Kowalskiego, Barana, Tecława, Sikorskiego i Renarta. Zarówno kierowników jak i członków grup można zidentyfikować jako internowanych na Uralu w łagrze nr 231.
Po drugiej stronie deseczki w dwóch kolumnach wymieniono nazwy 72 miejscowości – początkowo podobozów obozu nr 231, później nazwy stacji kolejowych z Uralu, przez Moskwę na zachód aż po stację Kojdanów (obecnie Dzierżyńsk) i stację Niegorełoje, przy granicy ZSRS i II RP. Być może jest to odtworzona droga powrotna z łagru 231 do przedwojennej granicy z Polską.
Po konserwacji pamiątki trafią do magazynu zbiorów, prezentowane będą też na wystawach czasowych. Ich dokładne fotografie umieszczone zostaną też w ogólnodostępnym, muzealnym e-katalogu.
Karol Frelek po powrocie z Syberii pracował w urzędzie gminy w Garwolinie. Zmarł w 1959 r.