Rok 2022 jest rokiem Brunona Schulza – przypada bowiem 130. rocznica urodzin i 80. rocznica tragicznej śmierci tego artysty, pisarza, malarza i grafika, który żył i tworzył w Drohobyczu. W tym roku w jego rodzinnym mieście odbędzie się też jubileuszowy X Międzynarodowy Festiwal Brunona Schulza.
Rok 2022 ustala Rokiem Brunona Schulza specjalna uchwała Senatu RP, w której opisano tego artystę o żydowskich korzeniach, jako człowieka o niezwykłej wyobraźni, inteligencji i kreatywności. Twórcę, który trwale zapisał się na kartach polskiej literatury.
Bruno Schulz urodził się w 1892 r. w Drohobyczu, niewielkim galicyjskim miasteczku, położonym nieopodal Lwowa. Tam spędził niemal całe życie i tam został w 1942 r. zastrzelony na ulicy przez gestapowca. Jego dorobek – zarówno literacki, jak i plastyczny – przesycony jest drohobyckimi realiami, bo uważał swoje miasto za centrum świata i był jego pilnym obserwatorem i doskonałym kronikarzem – głosi uchwała Senatu.
Schulz – jeden z najoryginalniejszych twórców polskiej kultury XX wieku
Ustawodawca podkreśla znaczący wpływ twórczości Schulza na współczesnych artystów teatru i sztuk wizualnych o czym świadczy fakt, że co roku wystawiane są adaptacje teatralne jego opowiadań, organizowane są poświęcone mu wystawy plastyczne, powstają filmy, organizowane są festiwale. Kilka polskich organizacji stale realizuje międzynarodowe projekty naukowe lub artystyczne poświęcone Autorowi “Sanatorium pod Klepsydrą”.
Twórczość artysty wykracza daleko poza granice Polski czy Ukrainy. Jego utwory weszły do kanonu literatury światowej i są znane nawet w najodleglejszych kulturowo rejonach świata.
Senat w uchwale przypomina, że opowiadania Schulza przetłumaczono na ponad 45 języków. W ostatnich latach ukazały się ich przekłady na język chiński, turecki, estoński, albański, grecki i wietnamski. Uchwała określa Schulza jako “niewątpliwie jednego z najoryginalniejszych twórców polskiej kultury XX wieku, którego utwory weszły do kanonu literatury”.
Bruno Schulz to nie jest postać z podręcznika literatury czy encyklopedii, przeznaczona dla wąskiego grona literaturoznawców. Jego swoistość polega na tym, że ciągle jest czytany na nowo. To bardzo zaskakujące. Obrazy jego prozy poetyckiej dają kolejnym pokoleniom czytelników nową energię
– mówił w wywiadzie dla Pr. 3 Polskiego Radia, w rozmowie z Arkadiuszem Gołębiewskim, Grzegorz Józefczuk, prezes fundacji Brunona Schulza w Lublinie i dyrektor artystyczny Międzynarodowego Festiwalu Brunona Schulza w Drohobyczu. W tym roku w czerwcu odbędzie się X jubileuszowy festiwal.
Często zdarza mi się, że otwieram książkę Brunona Schulza, czytam fragment, który już znam, i pojawia się coś, czego wcześniej nie dostrzegłem, nie odkryłem. To cały Schulz i jego tajemnice. Także te związane z rękopisem ostatniej powieści “Mesjasz” czy miejscem pochówku artysty
– opowiadał w Pr. 3 Polskiego Radia w Klubie Trójki Bartłomiej Michałowski, lubelski malarz i współorganizator Międzynarodowego Festiwalu Brunona Schulza.
Schulz – plastyk, malarz, ilustrator
Autor “Sklepów cynamonowych” uprawiał też z powodzeniem twórczość malarską i graficzną.
Jego prace plastyczne, jako pierwszy, wysoko ocenił Stanisław Ignacy Witkiewicz, zaliczając Autora do grona demonologów. Schulz ilustrował, między innymi, swoje opowiadania, a także pierwsze wydanie powieści Witolda Gombrowicza Ferdydurke, której był jednym z najwcześniejszych admiratorów. Pozostało po Nim kilkaset prac rysunkowych o rozmaitym przeznaczeniu i charakterze; największy zbiór – liczący ponad trzysta obiektów – posiada warszawskie Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza – przypomina uchwała Senatu.
Kim był Bruno Schulz?
Bruno Schulz urodził się 12 lipca 1892 r. w Drohobyczu koło Lwowa. Rodzina mieszkała w kamienicy, w której na parterze znajdował się należący do Schulzów sklep towarów tekstylnych. To właśnie ten dom, dziś już nieistniejący, można odnaleźć w cyklu opowiadań “Sklepy cynamonowe”.
Jako kierunek studiów Schulz wybrał architekturę na Wydziale Budownictwa Lądowego Politechniki Lwowskiej. Po roku jednak ciężko zachorował na serce i płuca, w wyniku czego przerwał studia.
W 1922 r. zaprezentował swe pierwsze prace plastyczne na dwóch wystawach zbiorowych: w warszawskiej „Zachęcie” i w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych we Lwowie.
Jesienią 1924 r. został nauczycielem kontraktowym w szkole, po I wojnie przemianowanej na Państwowe Gimnazjum im. Króla Władysława Jagiełły w Drohobyczu. Początkowo uczył jedynie rysunku, później prowadził też zajęcia z prac ręcznych, a okresowo także z matematyki. Dorabiał również nauczaniem w innych szkołach. W gimnazjum przepracował niemal całą resztę życia (do 1941 roku).
W 1933 roku spotyka się z Zofią Nałkowską, co jest dla niego przełomem w karierze literackiej. Nałkowska bardzo ciepło przyjęła rękopis “Sklepów cynamonowych” i wkrótce pomogła w ich wydaniu. Opowiadania ukazały się nakładem wydawnictwa „Rój”, z datą 1934. Książka wywołała entuzjastyczne recenzje jednej grupy krytyków i niechętne komentarze drugiej, głównie związanej ze środowiskiem narodowej prawicy. Niemal z dnia na dzień Schulz z anonimowego pisarza stał się w polskim środowisku literackim znaną postacią.
W 1937 r. wydawnictwo „Rój” opublikowało zbiór “Sanatorium pod Klepsydrą”. Książka doczekała się licznych recenzji prasowych i utwierdziła pozycję Schulza w nowej literaturze polskiej, czego dowodem było m.in. nagrodzenie, na wniosek Polskiej Akademii Literatury, Złotym Wawrzynem Akademickim (5 listopada 1938 roku).
1 lipca 1941 r. wojska III Rzeszy, które wcześniej zaatakowały ZSRR, ponownie wkroczyły do Drohobycza. Niemcy rozpoczęli represje wobec Żydów. 19 listopada 1942 r., około południa. Pisarz prawdopodobnie szedł do Judenratu po chleb na drogę – miał najbliższej nocy uciekać z getta do Warszawy. Natrafił na tzw. „dziką akcję” gestapowców, mordujących Żydów na ulicy w odwecie za postrzelenie jednego z Niemców. Schulz został zastrzelony.
Twórczość Schulza – zarówno plastyczna, jak i pisarska – to opowieść o jego własnych słabościach, zawiłościach psychiki, obsesjach, pasjach i kompleksach. Stale powracające motywy na rysunkach Schulza to: kobieta-idol i bałwochwalcy, sceny przy stole, sceny na ulicy, dorożki, judaica i akty kobiece. Ponadto zachowały się wykonane przez Schulza portrety i autoportrety, projekty okładek do własnych książek, ilustracje do własnych opowiadań.
Źródło: gov.pl, Wikicommons, Facebook, X Międzynarodowy Festiwal Brunona Schulza, Pr. 3 Polskiego Radia