9 października 1930 roku urodził się Wiesław Gołas. Jeden z najbardziej lubianych polskich aktorów zagrał ponad 120 ról filmowych, teatralnych i telewizyjnych.
Pamiętamy jego wykonanie piosenki „W Polskę idziemy”. Był synem podoficera Legionów. Sam w czasie II Wojny Światowej wstąpił do Szarych Szeregów. Jak mówił:
To siedzi w człowieku na zawsze. Byłem w Szarych Szeregach, mam kilka odznaczeń, legitymację AK-owską.
Jego ojciec był podoficerem 2 Pułku Artylerii Lekkiej Legionów w Kielcach. W czasie okupacji działał w konspiracji za co został przez nazistów wywieziony do obozu koncentracyjnego na Majdanku. Tam zginął. Wiesław Gołas wstąpił w 1943 roku do Szarych Szeregów gdzie zajmował się m.in. przerzutem broni, przenoszeniem meldunków i prasy konspiracyjnej. Nosił pseudonim ,,Wilk’’.
Do Szarych Szeregów wstąpiłem właściwie automatycznie. Tak samo zresztą, jak wielu uczniów szkoły podstawowej na Baranówku, gdzie przed wojną działała 12. Kielecka Drużyna Harcerska im. Stefana Czarnieckiego. Kiedy miałem 13 lat, w obecności mojego dowódcy Zygmunta Kwasa złożyłem uroczystą przysięgę: „Ślubuję na twoje ręce pełnić służbę w Szarych Szeregach, tajemnic organizacyjnych dochować, do rozkazów służbowych się stosować, nie cofnąć się przed ofiarą życia”. Była to jedyna przysięga na wierność ideałom, jaką w życiu złożyłem. Nigdy potem do żadnej organizacji ani partii już się nie zapisałem, choć wielokrotnie mnie do tego namawiano.
Na początku Gołas należał do sekcji ,,Zawiszaków’’, później przeniesiono go do tzw. beesów (Bojowych Szkół). Wiele razy wywinął się Niemcom, przenosząc broń za pazuchą. Ten jeden raz się nie udało. Wpadł w listopadzie 1944 roku, kiedy próbował wykraść broń. Niemczy uwięzili go w więzieniu w Kielcach, na dodatek tak chciał los, że siedział w celi gdzie wcześniej przetrzymywano jego ojca.
Miałem pseudonim Wilk i mama wyhaftowała mi go na takiej fajnej kurtce z koca. Miałem ją na sobie, kiedy mnie aresztowali. Jak się potem okazało, wsadzili mnie do tej samej celi, w której wcześniej siedział mój ojciec. Boże Narodzenie 1944 roku spędziłem więc w kieleckim więzieniu. Nasza cela była zatłoczona, a posłanie, jako najmłodszy z aresztantów, dostałem w najgorszym miejscu: tuż przy kiblu. Byliśmy strasznie zawszeni, drapaliśmy się w dzień i w nocy przez sen, a wieczorami zbieraliśmy się na środku celi pod żarówką i tarliśmy nasze ubrania, zgniatając wszy.
Dowódcą i drużynowym nastoletniego żołnierza Gołasa był Zygmunt Kwas, który później także został wtrącony do kieleckiego więzienia (został tam zamordowany w 1946 roku). W więzieniu przyszły aktor został poddany torturom ale pomimo strachu i bólu, oraz mojego wieku, nie ugiął się i nikogo nie wydał. Miał wówczas tylko 14 lat.
Najczęściej w nocy gestapowcy przychodzili do celi i zabierali kogoś na przesłuchanie. Wtedy w korytarzu i w naszej celi słychać było krzyki i jęki, bo Niemcy specjalnie otwierali drzwi pokoju przesłuchań. Pierwszy raz jak mnie przesłuchiwano, piszczałem cienko jak baba. Współwięźniowie wiedzieli, że nikogo nie wykablowałem, więc nabrali do mnie szacunku i okładali mi sine plecy mokrymi szmatami. Dobrze zapamiętałem szafę, w której Niemcy trzymali „narzędzia” do wymuszania zeznań. Jeden z nich przesłuchiwał mnie szczególnie długo, tak, żebym dobrze mógł się przypatrzeć, gdy wybierał dla mnie nahaj z wyjątkowo grubą końcówką.
Choć aktor głównie jest kojarzony z kabaretem i rolą w „Czterech Pancernych”, zawsze pielęgnował pamięć o ojcu i swoich wojennych przeżyciach. Ze wzruszeniem wspominał rolę tytułowego „Ogniomistrza Kalenia” w filmie Ewy i Czesława Petelskich bowiem cała postać i nawet już sam stopień bohatera, kojarzył mu się z ojcem. Pieczołowicie przechowywał zresztą pamiątki po tacie m. in. szablę. Kiedyś powiedział o niej:
Jak umrę niech mi ją włożą do trumny, zawiozę ojcu do nieba.
Artysta zmarł 9 września 2021 roku, na miesiąc przed swoimi 91 urodzinami.
Opracowanie na podstawie: Fakt, OMPiO, Agnieszka Gołas – Ners “Na Gołasa”